FOBİLER

Genel anlamda fobi, ortalama olarak insanların korkmayacağı belirli durumlar ve ya belirli nesnelere karşı hissettikleri patolojik korku halidir. Birey söz konusu durum ve nesnelerden korkulmayacağıni ve bunun normal olmadığını bilir ancak buna karşılık hızla gelen ve hastayı etkisi altına alan bu korku, endişe ve zaman zaman dehşette varan duygusal sürecin yaşanmasından hasta kendini kurtaramaz. Latince kökenli olan bu kavram ile eski yayınlarda birçok fobi türü tanımlanmıştır. Bu fobi türlerinden yaygın olanları şunlardır:

Agorafobi:

En sık görülen fobi türlerinden biri olan agorafobi eskiden genellikle açık alan korkusu olarak bilinirdi. Günümüzde ise daha yaygın durumları kapsayacak şekilde genişletilmiş bir terimdir. Diger bir ifade ile panik başladığında kurtulmanın yada yardım almanın zor olabileceği yerlerde bulunma korkusudur. Başlıca agorafobik korkuları aşağıda ki gibi sıralayabiliriz

Yalnız başına dışarı çıkmak

Yalnız başına evde kalmak

Kalabalıkta ya da herhangi bir yerde sıra beklerken

Köprüden ya da tünelden geçmek

Arabada, otobüste ya da uçakta olmak

Bu gibi durumlarla karşılaşmak paniğe varabilen yoğun anksiyeteye neden olur, ağır durumlarda hasta evden dışarı çıkamaz durma gelir. Bu durum genellikle hastanın aile ve iş yaşamının bozulmasına, sosyal hayatının önemli ölçüde kısıtlanması ile sonuçlanır. Sıklıkla panik bozukluğu ile bir arada görülür ve panik bozukluğu tedavi edildiğinde düzelir. Panik bozukluğu olmadan da görülür ve tedavi edilmezse sıklıkla kronikleşir. Depresyon ve alkol- madde kötüye kullanımı sık görülen komplikasyonudur.

Özgül Fobi:

Belirli nesne ya da durumlarla karşılaşıldığında ya da karşılaşılması beklendiğinde ortaya çıkan aşırı korkulardır. Korkulan nesne yada durumlar çok çeşitli olabilir:

Hayvanlar

Doğa ve doğa olayları ile ilgili olanlar (fırtına, şimşek çakması vb.)

Kan, enjeksiyon, yaralanma

Belirli yerler (uçak, asansör, kapalı yerler vb.)

Korkulan nesne ya da durumla karşılaşmak paniğe varabilen ölçüde şiddetli anksiyeteye neden olur. Bu nedenle hastalar sözü edilen durumlardan kesin bir şekilde uzak durmaya çalışırlar. Korkulan durumla karşılaşma olasılığının yarattığı gerginliğe, karşılaşıldığında yaşanılan yoğun bunaltıya ve kaçınma davranışına bağlı olarak işlevsellikte ve sosyal yaşantıda önemli bozulmalar meydana gelir.

 

 

Sosyal Fobi

Sosyal fobide kritik olan bilişsel unsur genellikle başka insanların ne düşündüğü ile ilgili bir önyargıyı içerir. Hastalar diğerlerinin onları sevmediği ya da onları olumsuz değerlendirdikleri şeklinde düşüncelerle aşırı meşguldürler. Büyük ölçüde zihin okuma yaparlar ve gerçek ve ya ön görülen sosyal etkileşimlerde artmış fiziksel uyarılma yaşarlar. Bu hastaların birçoğu aynı zamanda kaygılarının başkaları tarafından da görüldüğüne ve anksiyetelerinin herhangi bir görünür işaretinin zayıflık olarak yorumlanacağına inanırlar. Ek olarak, sosyal fobisi olan bir çok hasta dışsal bilgiyi almakta da başarısızdır; başkalarının onlara olumsuz tepki verdiklerini varsayarlar. İnanç düzeyinde sosyal fobisi olan hastalar kendilerini sevimsiz, değersiz yada sosyal açıdan kusurlu görme eğilimindedirler. Bu hastalar aynı zamanda diğerlerinin de kırıcı, eleştirici ve talepkar olduklarına inanırlar. Sonuç olarak genellikle diğerlerinin beklentilerinin altında kaldıklarına inanırlar.

Özellikle yakın olmayan insanların bulunduğu sosyal ortamlarda ya da performans gerektiren aktivitelerin yapılması söz konusu olduğunda duyulan yoğun anksiyetedir. En sık anksiyete doğuran durumlar şunlardır.

 

.Kalabalığın önünde konuşmak

.İlk kez tanışacağı kişilerle karşılaşmak

.Soru sormak

.Başkalarının yanında yemek yemek

.Başkalarının yanında yazı yazmak

.Dikkatlerin üzerinde toplanması

.Yemekli toplantılar, partiler

 

       Yanlış ya da gülünç bir şey yapılacağından korkulur ve panik seviyesine varabilen anksiyeteyle karşılaşmamak için birey yoğun bir çaba sarf eder. Korkulan durumla karşılaşma olasılığının yarattığı gerginliğe, karşılaşıldığında yaşanılan yoğun anksiyeteye ve kaçınma davranışına bağlı olarak işlevsellikte ve sosyal yaşantıda önemli oranda bozulmalar meydana gelir.