Bağımlılık meselesini insan oğlunun varoluşuna kadar uzanan ve sanırım insan var oldukça da varlığını sürdürecek bir problem olarak karşımıza çıkacaktır. Bağımlılık sorunu toplumdan topluma kültürden kültüre farklılık göstermekte ve farklı toplum ve kültürlerde farklı algılar üzerinden konumlandırılmaktadır. tarihsel boyutunu bir yana bırakırsak bugün bazı grup ve sınıfların diğerlerine oranla daha bağımlı olduklarını önceleyebiliriz. Örneğin Almanya’da çok fazla bulumia nevroza hastası var. Genetik konseptler var. İrlandalılar Yahudilerden daha fazla içiyor. İrlandalılarda içer içmez pozitif etkilenme oluyor, Yahudi ve Japonlarda ise tersi oluyor. Almanya’da 100.000 uyuşturucu,250.000 oyun, 800.000 doktorların verdiği ilaçlara bağımlı, 2.500.000 alkolik, 3.500.000 hastalıklı yeme,19.000.0000 sigara bağımlısı var
Bir hasta yakınına oğlun daha önce kokain kullandı mı? Diye sorarsan eroinden önce ki son basamak diye düşünüp dehşete kapılır. Kızının odasında enjektör bulsa bağımlılıktan ölecek vs diye korkar. Farklı maddelere farklı tepkiler veriyoruz. Disosyatif kişilik bozuklukları, travma ve cinsel istismar mağdurları, ciddi narsistik bozukluklar. Benlik yapısında böyle önemli arızalar olan insanlar madde ile karşılaştıklarında ona bağımlı olma olasılıkları çok yüksektir. Bu durum ağırlıklı olarak çoklu toksik bağımlılığa dönüşür ve politoksikoman dediğimiz çoklu bağımlılık meselesi ile karşılaşmaya başlarız.
Eroin bağımlısı olup da sigara ve alkol bağılısı olmayan insanla karşılaşamazsınız. Kuytu bir yerde ölü bulunan insanlar genelde eroin bağımlısı olarak sunuluyor oysa genellikle bu ölüm alkol ve eroinin bir arada kullanımı ile gelmiştir. Bu kullanım şekli solunumu baskılamıştır.
Bağımlılar her şeyden çok acıdan kurtulmaya çalışırlar. Duygularından acı çekerler çünkü çoğunlukla onları tanımaz anlamaz ve denetleyemezler. Fakat madde kullandıkları zaman, sonradan ortaya çıkan etkileri hoş olmasa veya acı verici olsa dahi zaman içinde tanıdıkları anladıkları ve denetleyebildikleri bir durum yaratırlar. Denetleyemedikleri bir sıkıntıyı rahatsızlığı koyarlar. Zorlantılı madde kullanıcıları için madde onları rahatsız eden şeyden kurtaran ve özlemiş oldukları şeyi verendir. Bu nedenle tehlikesi ve tehdidi ne olursa olsun bunu göz ardı ederler. DSM’de tanımlanmış bazı bağımlılık türleri aşağıda açıklanmıştır.


İŞ KOLİZM (SAYGIN BAĞIMLILIK)
A . semtomatik
İş kolik biri davranışsal, duygusal ve bedensel olarak aşıda sıralayacağımız belirtilerin çoğunu bir arada yaşar:
Davranışlar: İş listesi yapar, Hobi işe dönüşür, Boş durmaya izin yoktur. “bunu da hızlıca halletmeliyim”, İhmal edilen beden hijyeni, Uyarıcı kullanımı, işin bitirilmesi insanlar arası ilişkilerden daha önemli, İş yığınağı yapılır, Hedefe varıldığında dinlenilmez, Yapılandırılmış izlekler “ağ tekniği” Gece çalışması, ayakta beslenme, boş zamanda çalışma, eş zamanlı işler, vazgeçememe, fazla sıkışık zamanlama, gönüllü pozisyonlar, yetersiz uyku, ertelemecilik.
Duygular:
İş listesinden madde silerken “orgazm”, çalışma engellenirken öfke (nefes darlığı), iş yokluğunda korku, öfke, güvensizlik, iş sırasında hipomani evde depresif ve iletişime kapalı, işle ilgili olumlu düşünceleri unutma korkusu, aynı etkinliği göstermeyen diğerlerine öfke
Beden:
Yüksek kan basıncı, yüksek kolesterol, kalp krizi riski, ülser, irritabıl bağırsak sendromu, hafıza bozuklukları, özellikle kısa vadeli hafızada
B. Bağımlılık Aşamaları
Başlangıç Aşaması: boş zamanlarında iş için hazırlık yapma, gizli çalışma, hafif depresyon, aksilik, bitkinlik, uykusuzluk
Kritik Aşama:
Sabırsızlık ve saldırganlık, vazgeçememe aynı bir alkolik gibi delüzyonal açıklama girişimleri, zamanı bölümleme sistemlerinin, randevu karmaşası, unutkanlık, yanlızlık ve derk edilmişlik duyguları, bağımlı çalışma düzenin engellerle bölünmesine verilen tepkiler
Kronik Aşama
İş dışında salt boşluk ve depresyon var, canlı hissetmek için çalışıyor olma ihtiyacı, sadece kaza veya ağır hastalıklar sayesinde boş durabilme.
Son Aşama
Burnout, erken yaşlanma, emeklilik, iş göremez hale gelme, kronik depresyon, algıda ağırlaşma düşünme zorluğu, başkaları üzerinde tembel ve asosyal izlenimi bırakma, madde bağımlılığına yönelme (alkolizm)
Literatür- kaynaklar
Matthias Burisch, Das Burnout Syndrom
Diane Fassel, Wir arbeitten uns noch zu tode
Gerhard Mentzel, Über die Arbeitssucht


KUMAR, BAHİS VE BORSA BAĞIMLILIĞI
Kumar bağımlılığının biçimleri
Zar oyunları, iskambil oyunları, rulet, kumar otomatları, tercihli toto bahisleri,loto, müşterek bahisler, altılı ganyan, internet çekilişleri, borsa(yüksek riskli fonlar, vadeli işlem ve opsiyon borsası, döviz spekülasyonu)
Sosyoloji
Almanya’da yaklaşık 200.000 bağımlı var. Bir bağımlının ortalama borcunun 50.000 Euro olduğu tahmin ediliyor. Avusturya’da yaklaşık 6000 otomat ve online şans oyunları için kullanılabilecek yaklaşık 5 milyon bilgisayar var. Otomat oyuncularının % 95’i erkek. Ağırlık20-40 yaş grubunda.
Komorbidite
Oyun salonunda ki insanların %21’i uyuşturucu kullanıyor. Bunların %46’sı politoksiman (birden fazla uyuşturucuya bağımlı) %48’i alkol bağımlılığı tehdidi altında. %18’i alkol bağımlısı, otomat oyuncularının %38’zi disosyal, rulet oyuncularının %73’ü tanısal olarak narsistik, şizoid ya da siklotim (cyclothymia) mizaca sahip.
Kumar bağımlılığı psişik bozukluklarla ilişkilidir:
Depresif bozukluklar
Disosyalite
Ağır naristik bozukluklar
Organik beyin hasarları
Bağımlılığın aşamaları
Kumar bağımlılığının başlangıcı
Nesne kayıpları ve ya nesne kazançları. %90’nında başta “dev bir kazanç” var. %50’si bir ayrılık yada kayıp durumu yaşıyor. %35’i bir evliliğin yada ilişkinin başlangıç evresinde.
Pozitif başlangıç, kazanma aşaması
Ara sıra oynanır, kayıplar dengelenir, git gide hedef büyütülür, kayıplar kazançlarla eşleşiyor görünür, oyun boş zamanla sınırlı tutulur. Oyundan önce ve oyun sırasında pozitif heyecan, gerçekçi olmayan iyimserlik, temennilerin olgusal düşüncenin yerini alması, kayıpların küçük görülmesi ve kazançlarla böbürlenme.
Kritik alışma aşaması, kayıp aşaması
Oyuna direnememe, daha sık yalnız başına oynama, oyunu daha sık düşünme, zaman daha çok oyuna yada oyun için para bulmaya ayrılma başlanır. Sosyal sorunlulukların ihmali, aile ve dostların ihmal edilmesi, iş saatinde oyunla ilgilenme, yalanlar sistemi, gizleme, kayıplar hakkında yalanlar, bırakma denemeleri, amaçlanandan uzun oynama, sakinleşme ve canlanma amaçlı oynama, oyun oynamadığı zaman huzursuzluk ve gerginlik, yüksek riskli varyasyonlar, eş zamanlı birden fazla otomatta oynama, alışkanlıkla bahisler patlar yükselir. Kayıplar kazançları aşar, sonraki gün kayıpları geri kazanmak için geri gelme, borca rağmen oyunun sürdürülmesi
Zamanla temel bozukluklardan bağımsız, müstakil bir bozukluk gelişir.
Bağımlılık aşaması
Bütün para kaybedilene kadar oynanır. Kazançlar geldiği gibi harcanır tekrar, suç işleyerek para sağlama, kişilik değişimleri 8kendini değersiz görme, motivasyon eksikliği, sosyal çöküş (boşanma, izalasyon) yasal ve ya yasal olmayan para sağlama girişimleri, geciktirilen borç geri ödemeleri,kişilik yapısında değişimler: huysuzluk,uyku bozuklukları, iritasyonlar, huzursuzluk, tam bir geri çekilme, çevreye yabancılaşma, toplumsal konum ve saygınlığın kaybı, bütün zaman ve paranın oyuna harcanması, günler süren yenileyen oyun seansları, vicdan azabı ve panik tepkiler, başka oyunculara nefret duyma, ümitsizlik intihar düşünceleri ya da denemeleri.
Yoksunluk semptomları
Gerginlik, huysuzluk, kabus görme, ter boşalması,titreme, motorik huzursuzluklar.
Litratür:
Gerhard Meyer, 1984 Automatenglücksspiel
Peter Vent, 1999 Spielsucht als Affektregulation


CİNSEL BAĞIMLILIK
Bu hastalarda cinselliğin kendisi değil cinsellik üzerinden kendini gösteren bağımlılık merkezi sorundur. Çinsellik çok yoğun ahlaki tasarımlarla sınırlandırılmıştır. Genelde kimse “cinsel bağımlıyım yardıma ihtiyacım var” diye tedaviye başvurmaz bu vakaları daha çok çift ilişkisinde ki önemli sorunlarda yada cinsel bağımlılık üzerinden oluşan suçlar nedeniye adli süreçlerde tanırız. Cinsel bağımlılığın uç tipleri genelde suç işler ceza evine girer. Pornoğrafi bağımlılığı, masturbasyon bağımlılığı, fetişizm, teşhircilik gibi cinsel bağımlılık türleri vardır. cinsel bağımlılıkta da tıpkı madde bağımlılığında ruhsal ve davranışsal süreçlerde ki aşamalar işler.
Birinci aşamada birey yaşanan olumlu duyguya odaklanıyor ve bir bedeli olmayacağını düşünüyor. İkinci aşamada artık yerleşen bu bağımlılığı yaşamadığı zaman kendini berbat hissediyor. Bir bedeli var ama ödüyor: bu bağımlılık için çok para harcamak, cinsel hastalığa yakalanmak, küretaj vb. üçüncü aşamada bedel çok yüksek, denetleme çabası, davranış bağımlılıkları da oluyor. Yoksunluk semptomatiğine yol açıyor. Uykusuzluk, baş ağrısı, afect instabilitite, kızgınlık, patlama, yoksunluk maddesine benziyor. Kokain yoksunluğuna benzetilebilir.


Cinsel bağımlılığın işaretleri
Öznel denetim ötesinde cinsel davranış
Sonuçlar:
Cinsel yaşantıdan ötürü panterin yitirilmesi, panterle ciddi sorunlar,boşanmada çocuklarla ilgili vekalet haklarının kaybı, küretajlardan kaynaklı yas, istenmeyen gebelikler, maddi sorunlar, kariyere darbe, çalışma veriminde düşüş, cinsel yaşantıdan ötürü fiziksel tükenme, cinsel yaşantı sırasında meydana gelen fiziksel yaralanmalar, rütin cinsel hastalık riski, cezai müeyyidesi olan eylemler, gözaltılar
Açık olumsuz sonuçlara rağmen kendini durduramama
Yüksek riske rağmen öz yıkıma yönelik süreğen davranışlar
Zararı sınırlı tutma amacıyla süreğen çabalar(perhiz dönemleri)
Fantezilerle iştikal- çoğu zaman bir tür cinsel sarhoşluk hali
Uyku, korku, acı ve yaşamsal sorunlar karşısında cinselliğe ilaç olarak başvurma (cinsellik kanıtlandığı üzere endorfin salgısının harekete geçirilmesiyle migren ve artrit ağrıları üzerinde etkili olabiliyor)
Cinsellik konusunda şiddetli duygusal dalgalanmalar.
Katı eğitim, dini sertlik, tecavüz ve suistimal sonucu aşağıda ki kavram ve duygular arasında kurulan ciddi bağlar: kendini iyi hissetmek kötüdür. Yasak şeyler daha keyiflidir. Cinsel heyecan korku ile bir arada olur.
Cinsel yaşantının sağlanamadığı dönemlerde yoksunluk deneyimi: baş dönmesi,uykusuzluk, baş ağrısı, huzursuzluk, denetimsiz öfke
Emosyonel bitkinlik duygusu
Suisit düşünceleri ve girişimleri
Cinsel olmayan ilişkilere enerji yatıramıyorlar
Cinsellik ve cinsellikten toparlanmak için aşırı zaman ayırma ihtiyacı
Sıklıkla ayrıca bir kimyasal bağımlılık söz konusu
Cinsel fanteziler
Fantezi gerçek temasa tercih ediliyor, ve ya cinsel bağımlı gerçek ilişki esnasında da fantezilerini terk etmiyor.
Baştan çıkarma
Eş zamanlı birden fazla ilişki, birinin hemen ardından diğer partner, gelip geçici ilişkiler, cinsellik üzerinden iktidar, dikkat çekme amaçlı flort.
Anonim cinsellik (çoklu ilişki)
Fuhuş
Cinsel bağımlı erkeklerin %45’i ve cinsel bağımlı kadınların %6’ı seks karşılığında ödemede bulunuyor.
Pornografi
Cinsel bağımlı erkeklerin %90’ı ve cinsel bağımlı kadınların %77’i pornografiye başvuruyor.
Teşhircilik: cinsel bağımlı kadın ve erkeklerde yaklaşık olarak eş düzeyde görülmektedir.
Şiddet: cinsel bağımlı erkeklerin %30’u hayatının bir döneminde şiddete başvurmuşlardır.
Cinsel nesneler: bağımlı erkek ve kadınların yarısından fazlası mastürbasyon için nesnelere baş vuruyor.
Pedofili: cinsel bağımlı erkeklerin %30’u ve kadınların %14’ü çocuklarla cinsel temas yaşamışlardır(buna çocukların yanında yapılan uygunsuz konuşmalarda dahil)
Bağımlılığın başka işaretleri:
Başkalarının sömürülmesi- şiddete varana dek, ilişkinin karşılıklı olmaması, nesneleştirme “ardından daha fazla isteme” memnuniyetrsizliği, utanç, sır, tehlike korku, risk
Öznel acı çekme
Cinsel bağımlılar sırasıyla en çok bunların acısını çekerler: partner yitimi, çocuk yitimi (küretaj ve vekalet hakkı dahil), arkadaş yitimi, maddi kayıp, başkalarını yaralamış olma konusunda duyulan suçluluk, yaratıcılığın yitimi, kariyer yitimi
İstismar ve cinsel bağımlılık
Cinsel bağımlılıkta her iki cins eş oranda aşağıdakilere maruz kalır: duygusal istismar %97, cinsel istismar %81, bedensel kötü muamele %72. Erkekler, kadınlar tarafından kendilerine yönelik istismarı başta taciz olarak yorumlamıyor ve kültürel normlar gereği bir kazanım ve fetih olarak değerlendiriyorlar.
Cinsel kodependans
Cinsel kodependanlar, cinsel bağımlılarla benzer patolojik ailelerden gelirler ve onlarda da benzer istismar öyküleri izlenir. Kodepedans ya hiperseksüel ya da anoreksik görünümlü reaktif bir cinselliğe yol açar. Frijidite denen sendromu aile içinde istismar yada cinsel bağımlı partner olup olmadığını araştırmak sızın tedavi etmeye kalkmak ihmalkarlıktır.
Literatür:
Patrick Carnes, Anonyme Sexaholiker
Hrsg.: AS Deutshland. Wenn Sex zur Sucht wird, Postf. 1262 Karlsruhe


ALKOL BAĞIMLILIĞI
Bazen sokakta dağınık bir vaziyette ceplerinden içki şişeleri görünen insanlar görürüz bunlar ağır psikiyatrik bozukluğu olanlardır. Bizim konumuz ailenin ve ya toplumun bir parçası olan insanlarda ki alkolizm. Yukarıda da vurguladığımız gibi bağımlılık sorunu olan insanlarla çalışırken narsisim her zaman önemli bir sorundur. Size narsisim ve alkol kullanımı ile ilgili kısa bir öykü anlatayım: bir zamanlar bir ayı varmış, inanılmaz içiyormuş. Akşamları eve gelince şemsiyelerin üzerinden düşermiş, dönerken ellerinin nereye çarpacağı belli olmazmış, eşyaları, lambayı devirir sonunda da kendini yerde bulurmuş. Sonunda harika bir anti alkolik olmuş. Şehrin en önemli anti -alkoliği olmuş. Ama davranışları değişmemiş eve gelirken gene el kol hareketleri ile konuşur her tarafa çarpar ve sonuçta da yorgun düşer uyurmuş ailesi gene mutsuzmuş. İşte bu bir narsizm sorunudur.
Alkol bağımlılığı psikiyatrik bir hastalıktır; kişinin rusal-bedensel sağlığını önemli ölçüde bozarak bireyin önemli orada sosyal ve ekonomik sorunlar yaşamasına da yol açar. Bunun yanı sıra her alkol kullanan alkolik ve ya bağımlı olarak tanımlanamaz. Sosyal etkinliklerde alkol almak bazen akşamları az miktarda alkol tüketmek buna örnek verilebilir.
Batı dünyasında alkol tedavisinin %80’i anonim alkoliklerin bünyesinde gerçekleşiyor. Bir çok krum bu gruplarla işbirliği yapıyor. Almanya’da yaklaşık 2000 grup var. Dünya genelinde adsız alkolikler gruplarına üç milliyon insan üye. Önce ABD’de çok büyük yoksunluk grupları vardı alkole karşı mücadele ediyorlardı. Bu grupların başlangıçta kendilerinin oluşturduğu “12 basamak tedavisi” var ve bu 12 basamak tedavisi 1935’de yazılmış. Sonra tartışılarak geliştirilmiş. Normalde narsizm sorunu olan bir alkoliğin kendi durumunu kabul etmesi evet ben alkoliğim demesi onun için oldukça ağır ve kabullenilmesi zor bir deneyimdir. Bireyin “bu bir bağımlılık, artık bir şey yapamıyorum, kabul ediyorum” demesi bile oldukça önemli ve yararlı bir başlangıç olabilir. Bir bağımlığı artık denetleyemediğini kabul ettiği andan itibaren iyileşme belirtileri gösterir. Biz psikoterapistler konu bağımlılıksa ağırlıklı olarak kişilik bozuklukları ile çalışıyoruz.


Bir Bağımlı Davranış Kalıbı Olarak Öfke
Öfke davranışı bağımlılık başlığı altında çok iyi açıklanabilir.
Biyokimyasal süreçler temelinde
Öz algı (duygular) temelinde
Ve izlenebilen davranışlar dinamiği temelinde
“ayna içiciler” yani öfkelenmeye her an hazır insanlar vardır (hırçın, huysuz). Birde öfkelerini (duygusal ve davranışsal açıdan) resmen denetleyemeyen ve denetlemeye çalıştıkları halde kendilerine ve sosyal çevrelerine büyük Zaralar veren insanlar vardır. bütün bağımlılık biçimlerinde olduğu gibi, bozukluğun derinliği, benlik yapılanmasının stabilitesi ile korelasyon(ilişki) halindedir. (bakınız borderline öfkesi)
Öfkenin biyokimyası, stresin biyokimyasına akrabadır. Kortizol, adrenalin, noradrenalin,dopamin ve endorfinlerle olumsuz duygular uyuşturulur:
Acı
Korku
Utanç
Karşılanmayan biyolojik gereksinimlerin ortaya çıkardığı olumsuz bedensel hisler; dolayısıyla öfke hep ikincil bir duygu yani örtücü bir duygudur. İnsanın öfkesi, hayvan agresiyonundan acıyı (ve başka olumsuz duyguları) benlikten ayırabilme olanağı sayesinde farklılaşır.
Bedensel disosyasyon (örn: boğazım ağrıyor, demek ki fail boğazım)
Suçun başka insanlara projeksiyonu aracılığıyla( dünyanın fail ve kurbanlar biçiminde bölünmesi)

ilgili terimler: Adana da bağımlılık tedavisi, Adana da psikoterapist,